Içerdäki howanyň hili

Howanyň hapalanmagyny daşarda ýüze çykýan töwekgelçilik diýip hasaplaýarys, ýöne içerde dem alýan howamyz hapalanmagy mümkin. Käbir boýaglarda, mebellerde we arassalaýjylarda ulanylýan tüsse, buglar, galyndylar we himiki maddalar içerdäki howanyň hiline we saglygymyza täsir edip biler.

Jaýlar umumy abadançylyga täsir edýär, sebäbi köp adam wagtynyň köpüsini içerde geçirýär. ABŞ-nyň Daşky gurşawy goramak gullugy amerikalylaryň öýleriniň, mekdepleriniň, iş ýerleriniň, ybadat ýerleri ýa-da sport zallary ýaly gurlan şertlerde 90% içerde ýaşaýandygyny çaklaýar.

Daşky gurşawy goraýjy gözlegçiler, içerdäki howanyň hiliniň adamyň saglygyna we abadançylygyna nähili täsir edýändigini öwrenýärler. Geçirilen gözlegler, öý önümlerindäki himiki maddalaryň görnüşleri, ýeterlik howa çalşygy, yssy temperatura we ýokary çyglylyk ýaly faktorlar sebäpli howany hapalaýan maddalaryň içerdäki konsentrasiýalarynyň artýandygyny görkezýär.

Içerdäki howanyň hili global mesele. Içerdäki howanyň hapalanmagyna gysga we uzak möhletli täsir etmek, dem alyş kesellerini, ýürek kesellerini, aň-bilim ýetmezçiligini we rak keselini öz içine alýan birnäçe saglyk meselelerine sebäp bolup biler. Muňa görnükli mysal hökmünde Bütindünýä saglygy goraýyş guramasy baha berýär3,8 million adamBütin dünýäde hapa aşpezlerden we ýangyçdan zyýanly içerdäki howa sebäpli ýüze çykýan kesellerden ölýär.

Käbir ilata beýlekilerden has köp täsir edip biler. Çagalar, uly ýaşlylar, öňden bar bolan şertler, ýerli amerikalylar we pes sosial-ykdysady ýagdaýy bolan maşgalalar köplenç duçar bolýarlar.içerdäki hapalaýjy maddalaryň has ýokary derejesi.

Hapalaýjy görnüşler

Içerdäki howanyň hiliniň pes bolmagyna köp faktorlar sebäp bolýar. Oorapyk howada, daşardan girýän hapalaýjy maddalar, şeýle hem ýapyk gurşawa mahsus çeşmeler bar. Bularçeşmelerigatnaşýar:

• Çilim çekmek, gaty ýangyç ýakmak, nahar bişirmek we arassalamak ýaly binalaryň içindäki adam işleri.
• Gurluşyk we gurluşyk materiallaryndan, enjamlardan we mebellerden buglar.
• Galyndy, wirus ýa-da allergen ýaly biologiki hapalar.

Käbir hapalar aşakda beýan edilýär:

• Allergensimmun ulgamyny herekete getirip biljek, allergiki täsire sebäp bolýan maddalar; howada aýlanyp, halylarda we mebellerde birnäçe aýlap galyp bilerler.
• Asbestöň üçek gysgyçlary, siding we izolýasiýa ýaly ýanmaýan ýa-da ýangyna garşy gurluşyk materiallaryny ýasamak üçin ulanylýan süýümli materialdyr. Asbest minerallaryny ýa-da asbest saklaýan materiallary biynjalyk edýän süýümler, köplenç görmek üçin gaty az bolan süýümleri howada goýberip biler. Asbestbelliadam kanserogen bolmak.
• Uglerod monoksidiyssyz we zäherli gazdyr. Islendik wagt awtoulaglarda ýa-da ýük awtoulaglarynda, kiçi dwigatellerde, peçlerde, çyralarda, panjaralarda, ojaklarda, gaz diapazonlarynda ýa-da peçlerde ýangyç ýakanyňyzda öndürilýän tüsse bolýar. Dogry howa çalşygy ýa-da işleýiş ulgamlary howada gurulmagynyň öňüni alýar.
• Formaldegidkäbir basylan agaç mebellerinde, agaç bölejik şkaflarynda, pollarda, halylarda we matalarda tapylan güýçli ysly himiki maddadyr. Şeýle hem käbir ýelimleriň, ýelimleriň, boýaglaryň we örtük önümleriniň bir bölegi bolup biler. Formaldegidbelliadam kanserogen bolmak.
• Gurşunbenzin, boýag, sanitar turbalary, keramika, lehimler, batareýalar we hatda kosmetika ýaly köp dürli önümlerde ulanylýan tebigy ýagdaýda ýüze çykýan metaldyr.
• Galypçygly ýerlerde ösýän mikroorganizm we kömelek görnüşidir; içerde we daşarda dürli galyplar bolýar.
• Pestisidlerzyýan berijiler hasaplanýan ösümlikleriň ýa-da buglaryň käbir görnüşlerini öldürmek, ýok etmek ýa-da gözegçilik etmek üçin ulanylýan maddalar.
• Radontoprakdaky radioaktiw elementleriň çüýremeginden döreýän reňksiz, yssyz, tebigy ýagdaýda ýüze çykýan gazdyr. Jaýlaryň içindäki boşluklara ýa-da binalardaky boşluklara girip biler. Täsirleriň köpüsi öýlerde, mekdeplerde we iş ýerlerinde bolýar. EPA radonyň jogapkärdigini çaklaýarABŞ-da her ýyl öýken rakyndan 21,000 ölüm bolýar.
• Tüsse, çilimlerden, aşpezlerden we ýangyn ýaly ýanmak prosesleriniň önümi, formaldegid we gurşun ýaly zäherli himiki maddalary öz içine alýar.

Https://www.niehs.nih.gov/health/topics/agents/indoor-air/index.cfm