Giriş

Üýtgäp durýan organiki birleşmeler (VOC) belli bir gaty ýa-da suwuklyklardan gaz hökmünde çykýar.VOK-larda dürli himiki maddalar bar, olaryň käbiri saglyga gysga we uzak möhletli ýaramaz täsir edip biler.Köp VOK-laryň konsentrasiýalary içerde yzygiderli ýokarydyr (on esse ýokary).VOK-lar müňlerçe önümleriň köp sanlysy bilen çykýar.

Organiki himiki maddalar öý önümleriniň düzümi hökmünde giňden ulanylýar.Boýaglar, laklar we mumyň hemmesi arassalaýjy, dezinfeksiýa, kosmetiki, peselýän we güýmenje önümleri ýaly organiki erginleri öz içine alýar.Uelangyç organiki himiki maddalardan durýar.Bu önümleriň hemmesi, ulanýan wagtyňyzda we belli bir derejede saklananda organiki birleşmeleri goýberip biler.

EPA-nyň Gözleg we Ösüş Ofisiniň “Jemi ekspozisiýany bahalandyrmagyň usulyýeti (TEAM) okuwy” (I-den IV tom, 1985-nji ýylda tamamlandy), umumy organiki hapalaýjy maddalaryň derejesi öýleriň içinde daşardan 2-5 esse ýokarydygyny ýa-da ýokdugyna garamazdan tapdy. jaýlar oba ýa-da ýokary senagat sebitlerinde ýerleşýärdi.TEAM gözlegleri, adamlar organiki himiki maddalary öz içine alýan önümleri ulanýan wagtynda, özlerini we beýlekileri gaty ýokary hapalaýjy derejelere sezewar edip biljekdigini we işjeňlik gutarandan soň ýokary konsentrasiýalaryň howada dowam edip biljekdigini görkezdi.

---

VOK-laryň çeşmeleri

Öý önümleri, şol sanda:

• boýaglar, boýag zolaklary we beýleki erginler
• agaç konserwantlary
• aerozol spreýleri
• arassalaýjylar we dezinfeksiýalar
• güjüklerden goraýjy we howa sowadyjy
• saklanýan ýangyç we awtoulag önümleri
• güýmenje üpjünçiligi
• gury arassalanan eşikler
• pestisid

Beýleki önümler, şol sanda:

• gurluşyk materiallary we mebel
• göçürijiler we printerler, düzediş suwuklyklary we uglerodsyz göçürme kagyzy ýaly ofis enjamlary
• ýelimler we ýelimler, hemişelik markerler we surat çözgütleri ýaly grafika we senet materiallary.

---

Saglyga täsiri

Saglyga täsirleri aşakdakylary öz içine alyp biler:

• Göz, burun we bokurdak gyjyndyrmasy
• Kellagyry, utgaşmanyň ýitmegi we ýürek bulanma
• Bagyr, böwrek we merkezi nerw ulgamyna zeper
• Käbir organikler haýwanlarda düwnük keseliniň döremegine sebäp bolup biler, käbirleri adamlarda düwnük keseliniň döremegine sebäp bolýar ýa-da belli.

VOK-lara täsir etmek bilen baglanyşykly esasy alamatlar ýa-da alamatlar:

• konýunktiwal gyjyndyrma
• burun we bokurdak rahatsyzlygy
• kelle agyry
• deriniň allergiki täsiri
• demne
• serum holinesteraz derejesinde peselýär
• ýürek bulanma
• emesi
• epistaksis
• ýadawlyk
• baş aýlanmagy

Organiki himiki maddalaryň saglyga täsir etmek ukyby ýokary zäherli, saglyga belli bolmadyk täsiri bilen tapawutlanýar.

Beýleki hapalaýjy maddalarda bolşy ýaly, saglyga täsiriň derejesi we tebigaty köp faktorlara bagly bolup biler, täsiriň derejesi we täsir edilýän wagt.Käbir organiki täsirlerden gysga wagtyň içinde käbir adamlaryň başdan geçiren alamatlarynyň arasynda:

• Göz we dem alyş ýollarynyň gyjyndyrylmagy
• kelle agyry
• baş aýlanmagy
• görüş bozulmalary we ýadyň bozulmagy

Häzirki wagtda öýlerde köplenç organiki derejelerden saglyga nähili täsir edýändigi barada köp zat bilinmeýär.

---

Öýlerdäki derejeler

Geçirilen gözlegler, birnäçe organiki derejäniň içerde açyk howadan ortaça 2-5 esse ýokarydygyny ýüze çykardy.Boýag kesmek ýaly käbir çärelerden soň derrew birnäçe sagatlap, açyk meýdanyň derejesinden 1000 esse ýokary bolup biler.

---

Ekspozisiýany azaltmak üçin ädimler

• VOK-lary çykarýan önümleri ulananyňyzda howa çalşygyny ýokarlandyryň.
• Islendik bellik çäreleri bilen tanyşyň ýa-da ondan ýokary.
• Açylan gaplary ulanylmadyk boýaglary we şuňa meňzeş materiallary mekdebiň içinde saklamaň.
• Iň belli VOK-laryň biri bolan Formaldegid, aňsatlyk bilen ölçenip bilýän ýapyk howany hapalaýanlardan biridir.
  • Çeşmesini kesgitläň we mümkin bolsa aýyryň.
  • Aýyrmak mümkin däl bolsa, panelleriň we beýleki mebelleriň ähli ýüzüne möhürleýji ulanyp, täsirini azaldyň.
• Pestisidlere bolan zerurlygy azaltmak üçin zyýankeşleri dolandyrmagyň toplumlaýyn usullaryny ulanyň.
• Öý önümlerini öndürijiniň görkezmesine laýyklykda ulanyň.
• Bu önümleri ulananyňyzda arassa howa üpjün edýändigiňize göz ýetiriň.
• Ulanylmaýan ýa-da az ulanylýan gaplary howpsuz zyňyň;ýakyn wagtda ulanjak mukdarda satyn alyň.
• Çagalaryň we öý haýwanlarynyň elinden daşda duruň.
• Etiketka gönükdirilmedik bolsa, öý hojalygy önümlerini hiç wagt garyşdyrmaň.

Bellik görkezmelerini üns bilen ýerine ýetiriň.

Potensial howply önümlerde köplenç ulanyjynyň täsirini azaltmaga gönükdirilen duýduryşlar bar.Mysal üçin, bir bellikde önümi gowy şemalladylýan ýerde ulanmak diýilse, açyk meýdana ýa-da ulanmak üçin gaz çykaryjy enjam bilen enjamlaşdyrylan ýerlere çykyň.Otherwiseogsam, açyk howanyň iň köp mukdaryny üpjün etmek üçin penjireleri açyň.

Köne ýa-da gereksiz himiki maddalaryň bölekleýin doly gaplaryny howpsuz zyňyň.

Gazlar hatda ýapyk gaplardanam syzyp bilýändigi sebäpli, bu ýekeje ädim öýüňizdäki organiki himiki maddalaryň peselmegine kömek edip biler.(Saklamak kararyna gelen materiallaryňyzyň diňe bir şemalladylýan ýerde däl-de, eýsem çagalaryň hem elýeterli däldigine göz ýetiriň.) Bu islenmeýän önümleri diňe zibil taşlaýan ýere taşlamaň.Localerli hökümetiňiziň ýa-da jemgyýetiňizdäki haýsydyr bir guramanyň zäherli öý galyndylaryny ýygnamak üçin ýörite günlere hemaýat berýändigini anyklaň.Şeýle günler bar bolsa, islenmeýän gaplary howpsuz taşlamak üçin ulanyň.Şeýle ýygnamak günleri ýok bolsa, birini guramak barada pikir ediň.

Çäklendirilen mukdarda satyn alyň.

Boýag, boýag zolaklary we kosmos gyzdyryjylary üçin kerosin ýa-da gazon otlaýjylar üçin benzin ýaly önümleri diňe wagtal-wagtal ýa-da möwsümleýin ulanýan bolsaňyz, derrew ulanjak zadyňyzy satyn alyň.

Metilen hloridi öz içine alýan önümlerden çykýan zyňyndylary az derejede saklaň.

Metilen hloridi öz içine alýan sarp ediş önümlerine boýag zolaklary, ýelimleýji aýyryjylar we aerozol pürküji boýaglar girýär.Metilen hloridiň haýwanlarda düwnük döremegine sebäp bolýandygy mälimdir.Şeýle hem, metilen hlorid bedende kömürturşy gazyna öwrülýär we uglerod monoksidine täsir etmek bilen baglanyşykly alamatlara sebäp bolup biler.Saglyga zyýanly maglumatlary we bu önümleri dogry ulanmak barada seresaplyklary öz içine alýan ýazgylary üns bilen okaň.Mümkin boldugyça daşarda metilen hloridi öz içine alýan önümleri ulanyň;meýdany gowy şemalladylan ýagdaýynda içerde ulanyň.

Benzol täsirini az derejede saklaň.

Benzol belli adam kanserogenidir.Bu himiki maddanyň esasy ýapyk çeşmeleri:

• daşky gurşaw temmäki tüssesi
• ýangyç saklanýar
• boýag serişdeleri
• birikdirilen garaageslarda awtoulag zyňyndylary

Benzol täsirini azaldýan hereketler şulary öz içine alýar:

• öýüň içinde çilimi ýok etmek
• boýag wagtynda iň ýokary howa çalşygyny üpjün edýär
• derrew ulanylmajak boýag enjamlaryny we ýörite ýangyçlary taşlamak

Täze guradylan arassalanan materiallardan perkloretilen zyňyndylaryny iň az derejede saklaň.

Perkloretilen gury arassalamakda iň köp ulanylýan himiki maddadyr.Laboratoriýa gözleglerinde haýwanlarda rak keseliniň döreýändigi görkezildi.Soňky gözlegler, gury arassalanan önümleriň saklanýan öýlerinde-de, gury arassalanan eşikleri geýenlerinde-de adamlaryň bu himiki maddadan pes dem alýandygyny görkezýär.Gury arassalaýjylar, gaýtadan ulanmak arkaly pul tygşytlamak üçin gury arassalaýyş döwründe perkloretileni yzyna alýarlar we basmak we gutarmak prosesinde himiki maddalaryň köpüsini aýyrýarlar.Käbir gury arassalaýjylar, mümkin boldugyça köp perkloretileni aýyrmaýarlar.

Bu himiki täsiriňizi azaltmak üçin ädim ätmek paýhaslydyr.

• Gury arassalanan harytlary alanyňyzda güýçli himiki ys bar bolsa, olary dogry guradýança kabul etmäň.
• Himiki ysy bolan harytlar indiki saparlarda size gaýtarylsa, başga bir gury arassalaýjy synap görüň.

 

Https://www.epa.gov/indoor-air-quality-iaq/volatile-organic-compounds-impact-indoor-air-quality-dan geliň